#058 Historia 5. Supermocarstwa epoki brązu

Nerdy Nocą

Historia, jakiej nie uczą w szkole, część piąta (nie licząc skoków w bok). Tej nocy idziemy przez cztery wieki burzliwego Bliskiego Wschodu, szanujemy supermocarstwa, wynajdujemy dyplomację i zbliżamy się do końca epoki brązu. Uzupełnienia do poprzednich odcinków:

• jeszcze o wulkanach: eksplozja Toby (70 tysięcy lat temu),
• udomowienie kakao (2000 p.n.e., Ameryka Południowa),
• szkło! (2000 p.n.e., Bliski Wschód, czyli Mezopotamia, Syria, Lewant, Kanaan),
• pierwszy znany przekręciarz — Ea-nasir i jego kolekcja (1750 p.n.e., Babilon),
• modlitwa i przepis na piwo w jednym — hymn do bogini Ninkasi,
• pulchny chleb (XVII w. p.n.e., Egipt),
• najstarsze znane przedstawienie kosmosu — dysk z Nebry (1600 p.n.e., teren dzisiejszych Niemiec) oraz dygresja na wandalizm,
• guma! gramy w złowrogą piłkę! (1600 p.n.e., Ameryka Środkowa).

XVI w. p.n.e. Babilon i okolice

Król Hetytów Mursili I podbija Babilon. Królestwo Hetytów. Skrytobójstwa i zamachy na przeszkodzie rozrastania się państwa. Król Telipinus próbuje nowego ustroju. Babilon przejmują Kasyci. Na mapie pojawia się Kraj Nadmorski, w którym mieszkają true Sumerians, original gangsta. 1556 r. p.n.e. — mityczny początek Aten. Egipt: ok. 1550 r. p.n.e. — faraon Ahmose I kończy Drugi Okres Przejściowy, rozpoczyna XVIII dynastię i Nowe Państwo (które nieprawidłowo nazywamy Nowym Królestwem). Egipt: ok. 1526 r. p.n.e. — faraon Totmes I idzie zrobić porządek z Nubianami (prawidłowo: Nubijczykami), a potem do Syrii. Po krótkim zamieszaniu zabiera się za kompleks świątynny w Karnaku. Szanujemy go i pochowamy go kilka razy. Krótkie dygresje na źródło Nilu i Odwróconą Rzekę.

XV w. p.n.e. tu i ówdzie

Ok. 1500 r. p.n.e. — pierwsze przejawy cywilizacji Fenicjan w Kanaanie. Miasta Byblos, Sydon i Tyr. Skąd w ogóle pomysł na tę nację? Skąd nazwa? Królestwo Mitanni: ok. 1500 r. p.n.e. — Huryci (o których w audycji nieprawidłowo mówimy "Hurianie") przenoszą się z Anatolii na tereny syryjskie w poszukiwaniu chwili spokoju. Indie: ok. 1500 r. p.n.e. — powstaje Rygweda, obecnie najstarszy zabytek literacki w języku indoeuropejskim. Egipt: ok. 1480 r. p.n.e. — na tronie zasiada Hatszepsut, druga w historii Egiptu potwierdzona faraon. Jakie akrobacje są wymagane, by być królem-kobietą? Wyprawy, handel, dobrobyt, inwestycje. Wielkie zasługi dla kraju i wielkie wymazywanie z historii. Kreta: ok. 1450 r. p.n.e. — wyspa świeżo podbita przez Mykeńczyków. Przypominamy starą nazwę na Greków oraz termin "talasokracja". Dlaczego Mykeńczycy to jednak nie są starożytni Grecy? Dziwny panteon. Handel na Morzu Śródziemnym, przy okazji krótko o kulturze na Półwyspie Iberyjskim. Sardynia: ok. 1450 r. p.n.e. — Cywilizacja nuragijska. A może to lud Szerden, który miał skomplikowane relacje z Egipcjanami? Ameryka Południowa: ok. 1500 r. p.n.e. — początki cywilizacji Olmeków. Sztuka realistyczna i fantastyczna, niezależny wynalazek pisma, wpływ na inne cywilizacje kontynentu. Dygresja na wielkie głowy kilkaset lat później. Egipt: ok. 1457 r. p.n.e. — pierwsza szczegółowo opisana bitwa (z państwem Mitanni, pod Megiddo, uwaga, ważne miejsce) przez skrybę o imieniu Thanuny. Totmes III, najskuteczniejszy generał starożytnego Egiptu, wiedział, jak przejść do historii. Asyria: ok. 1450 r. p.n.e. — koniec spokoju. Zawarcie sojuszu z Egiptem (konkretnie z Amenhotepem II, synem Totmesa III). Po plądrażu przez Mitanni sojusz z Babilonem i początki jednej rozróby za drugą. Hetyci: ok. 1430 r. p.n.e. — król Tudhalija I rozpoczyna Nowe Królestwo Hetytów. Nie ma lekko, ponieważ sąsiadami są ludy Kaska, Hurianie (prawidłowo: Huryci) luzem i w państwie Mitanni, Asyria, Mykeńczycy oraz Egipt. Kim naprawdę był achajski król Attarsya? Wynajdujemy dyplomację!

XIV w. p.n.e., Egipt i Asyria

Skąd się biorą dynastie? Egipt: ok. 1390 r. p.n.e. — faraon Amenhotep III i dobra dokumentacja — dyplomatyczne listy amarneńskie. Pierwsza czarna polewka listownie. Budowa kanału między Nilem a Morzem Czerwonym. Asyria: ok. 1360 r. p.n.e. — Asyria wyrywa się Mitanni. Król Ashur-uballit I otwiera Środkowe Imperium Asyryjskie i spuszcza łomot wszystkim dookoła, a na tronie kasyckiego Babilonu sadza swojego człowieka (króla Kurigalzu II), który okazuje się nielojalnym idiotą. Hetyci: ok. 1360 r. p.n.e. — król Suppiluliuma I zbiera królestwo Hetytów do kupy i czyni z niego trzecią potęgę. Współczesny komiks o królestwie Hetytów! Egipt: ok. 1350 r. p.n.e. — w Egipcie nastaje dziwaczny faraon Echnaton i przeprowadza wielkie reformy religijne. Czym się różnią promienie słońca z boską łaską od tych bez? Styl amarneński w sztuce. Wielkie odkręcanie — Nefretete, współkról i żona Echnatona, przenosi stolicę i rozpoczyna próby porządkowania państwa. Krótkie rządy Tutenchamona i jego następców kończą dzieło, a także tę dynastię.

XIII w. p.n.e.

Asyria: Kolejny śmieszny najazd Babilonu na Asyrię. Wreszcie ok. 1274 r. p.n.e. porządny asyryjski król Shalmaneser I robi porządek z sąsiadami i wprowadza nową kulturę bitewną. Asyria zostaje supermocarstwem. Pierwsze traktaty obronne. Ostateczny koniec Mitanni. Ok. 1300 r. p.n.e. — atlantycka epoka brązu. Początek Celtów? Egipt: ok. 1275 r. p.n.e. — najlepiej opisana bitwa w historii starożytnej — pod Kadesh (Egipcjanie pod Ramzesem II kontra Hetyci pod Muwatallim II). Największa bitwa rydwanów w historii wszechczasów. Imponujące bitwy i układy Ramzesa II. Egipt: ok. 1258 r. p.n.e. — pierwszy znany traktat pokojowy oraz jedyny bliskowschodni, którego znamy wersję obu stron. Koniec przepychanek między Hetytami a Egiptem. Hetyci kontra Mykeńczycy: ok. 1250 r. p.n.e. — wielka bójka w mieście Wilusa, które znamy lepiej jako Troję. Krótka dygresja na Homera. Hetyci: ok. 1237 r. p.n.e. — królestwo Hetytów zaczyna się składać po bitwie z Asyrią. Asyria: ok. 1230 r. p.n.e. — asyryjski król Tukulti-Ninurta po powyższym sukcesie podbija jeszcze Babilon, ogłasza się królem Sumeru i Akkadu oraz rządzi długo — aż zasadzą się na niego potomkowie. Nowa interpretacja opowieści o Tezeuszu i Minotaurze.

XII w. p.n.e.

Ameryka Północna: ok. 1200 r. p.n.e. — pierwsze osiedla ludu Anasazi. Chiny: ok. 1200 r. p.n.e. — późna dynastia Shang. Wynaleźli już pismo i astronomię, mają rydwany, kawalerię, a także robili rzeczy, o które ich nie podejrzewałam. Dygresja na kontakty międzycywilizacyjne na przykładzie bursztynu bałtyckiego we Włoszech. Zapowiedź następnego odcinka, w którym skończy się świat (i zacznie nowy). Wrzuć pięć złotych na patronite.pl/kya! Zainwestujemy w produkcję tajnych kompletów. 2018.07.10 / 2018.09.16